De komende tijd werkt Flip van Doorn aan een nieuw boek.
De Ronde van België is een cyclo-histo-toeristische ontdekkingstocht, opgedeeld in een proloog en zeven etappes. In totaal fietst Flip ruim 3500 kilometer door het land der Belgen, op zoek naar mooie verhalen over de geschiedenis en de wielersport. In dit blog vertelt hij over de vorderingen.
–
Kleine traditie
De Vlaamse schrijver Stijn Streuvels was een groot wielerliefhebber, zo ontdekte ik vorig jaar. Tijdens mijn residentie in Het Lijsternest, zijn huis in Ingooigem, bezocht ik enkele koersen en verzamelde een paar wielersouvenirs die ik achterliet in het huis. Toen de renners in de finale van de E3-Prijs het huis passeerden, moedigde ik hen aan zoals de vroegere bewoner dat deed, in de hoop zo een kleine traditie in gang te zetten. Lees hier het hele verhaal.
Behalve schrijver en fervent fietser, was Streuvels ook een verdienstelijk amateurfotograaf. Op jonge leeftijd liet hij zichzelf eens fotograferen als fietsende dandy. Met hulp van de beheerders van Het Lijsternest, Thomas Jacques en Jurgen Casteleyn, heb ik achter het huis een soortgelijke foto gemaakt.
-13 februari 2023-
–
Nogmaals Valkenburg
Midden in de winter ben ik voor een tweede bezoek naar Valkenburg afgezakt, al was het maar omdat tot drie keer toe een Belg er wereldkampioen wielrennen op de weg werd. In het gezelschap van de bevlogen gidsen John Wauben en Breur Jacobs daalde ik af in de Gemeentegrot.
Lang niet iedere fietser die er naar boven ploetert zal het zich realiseren, maar diep onder het asfalt van de Cauberg is de wielergeschiedenis van de klim vastgelegd. Wat begon in 1938 met een houtskooltekening ter herinnering aan het WK wielrennen op een wand in de mergelgroeve, groeide uit tot een indrukwekkende Wielergalerij. Veel kampioenen daalden af in de Gemeentegrot om daar een van de muurtekeningen te signeren.
Vijf keer was de Cauberg scherprechter in het wereldkampioenschap wielrennen op de weg en vijf keer bekrachtigde de kersverse wereldkampioen bij de profs zijn titel met een handtekening in de grot. Marcel Kint in 1938, Briek Schotte in 1948, Jan Raas in 1979, Oscar Camenzind in 1998 en Philippe Gilbert in 2012. Die laatste won ook tot vier keer toe de Amstel Gold Race en nam er in oktober 2022 afscheid van de wielersport. Het leverde hem nog twee aandenkens op. Uniek ondergronds wielererfgoed.
-30 januari 2023-
–
De Gentse Zesdaagse
Wil ik het wielergekke België – en vooral Gent – een klein beetje beginnen te begrijpen, dan mag ik de Zesdaagse in de Fiere Stede niet overslaan.
Plaats van handeling is het Kuipke, een vierkante bakstenen doos in het Citadelapark – net buiten het centum. Zes dagen per jaar zindert het op en rond de kleine en steile wielerbaan. De Zesdaagse is een mengeling van topsport, spektakel en circus: niet voor niets noemen de Belgen de baan een ‘piste.’
Dit jaar viert de Zesdaagse van Gent haar honderdste verjaardag. Bovendien neemt de lokale held, ‘Keizer van het Kuipke’ Iljo Keisse, na een lange en succesvolle carrière afscheid van zijn thuispubliek.
Wielerverzamelaar Eddy Verbust onthaalde mij in zijn privé-wielermuseum en vertelde me ondertussen alles over de geschiedenis van de Zesdaagse. Zijn collectie affiches, foto’s, shirts, trofeeën, programmaboekjes en-nog-veel-meer is ongeëvenaard. Het begon allemaal met een gesigneerde foto van Rik van Looy, nu ligt, staat en hangt zijn huis helemaal vol.
Hoewel er in vergelijking met de hoogtijdagen nauwelijks nog zesdaagsen verreden worden, is het Kuipke bijna altijd stijf uitverkocht. De honderdjarige is springlevend. En een nieuwe generatie talenten uit Gent staat al klaar om Keisse af te lossen.
-20 november 2022-
–
Brussel en De Friezen
Ooit resideerden de hertogen van Bourgondië aan de rand van het centrum van Brussel, in hun Paleis op de Coudenberg. In 1731 brandde het paleiscomplex af en met de tijd verdwenen ook de laatste resten in de vergetelheid. De herontdekking bracht verrassende details aan het licht.
Anderhalf jaar geleden verscheen mijn boek De Friezen. De ontvangst was goed, de verkoop zo mogelijk nog beter en met regelmaat geef Ik er lezingen over. Ondertussen werk ik hard aan De Ronde van België en in mijn hoofd schakel ik veel tussen beide thema’s.
Toen de Provincie Fryslân mij uitnodigde om in Brussel een lezing te geven op de jaarlijkse Fryslan Dei, raakten beide boeken elkaar even. En er bleken dwarsverbanden te zijn.
Friezen vertellen graag het verhaal van Gemme van Burmania. Deze edelman uit Ferwerd vertegenwoordigde het gewest Friesland toen Karel V in 1555 de macht overdroeg aan Filips II. Dat gebeurde in Brussel.
Van Burmania accepteerde weliswaar Filips II als zijn nieuwe vorst, maar weigerde voor hem te knielen. ‘Wij Friezen knibbelje alinne foar God,’ zou hij gezegd hebben – ‘Wij Friezen knielen alleen voor God.’
Plaats van handeling – of weigering – was de Aula Magna van het Coudenbergpaleis in Brussel. Na de latere brand bleven de geblakerde resten van de feestzaal nog een tijd staan, om uiteindelijk gesloopt te worden. Bij die sloopwerken kwam een deel van de vloer in de kelders terecht. Opgravingen in 1999 brachten die kelders aan het licht. Sindsdien is het Coudenbergpaleis een archeologische site, open voor bezoekers. Pal onder het Koningsplein ligt een deel van de ingestorte vloer van de Aula Magna waarover Karel V en Filips II voortschreden en waarop de Friese edelman Gemme van Burmania weigerde te knielen.
-13 oktober 2022-
–
Lees- en schrijfwerk
Na het veldwerk wacht de schone taak uit alle opgedane ervaringen een samenhangend verhaal te destilleren. Inmiddels staat de proloog er helemaal op en ben ik bezig aan het volgende hoofdstuk: de Waalse Pijl.
Mijn poging België en de Belgen te doorgronden is veel meer dan een fietsreis door het land, er komt ook heel wat leeswerk aan te pas. De stapel geraadpleegde literatuur neemt steeds nadrukkelijker bezit van mijn werkkamer.
-23 augustus 2022-
–
Ontmoetingen
Etappe 3
Onderweg tijdens mijn Ronde blijkt voortdurend dat België een echt wielerland is. Soms hoef ik maar ergens te stoppen met de fiets, of iemand begint al een praatje over de koers. En soms ga ik naar verhalen op zoek. Hieronder in drie korte verslagjes van bijzondere ontmoetingen. De uitgebreide verhalen komen in het boek te staan.
Carlito in Tielt is een koerscafé van de buitencategorie. Eigenaar Lode Bogaert verleent af en toe hand-en spandiensten aan wielerploegen en heeft veel connecties in het wielerwereldje. In twintig jaar tijd heeft hij een duizelingwekkende collectie opgebouwd. De zaak hangt en staat vol trofeeën, bloementuilen, shirts (al dan niet gesigneerd), petjes, fietsen en meer. En dan nog zegt Lode dat hij lang niet alles wat hij heeft kwijt kan. Het is er trouwens ook goed eten, de Spaghetti Carlito kan ik warm aanbevelen aan iedereen die een pittige fietstocht in de omgeving van Tielt voor de boeg heeft.
Op een boogscheut van de plek waar hun grootvader zijn roemruchte fietsenfabriek ‘Flandria’ had, openden drie kleinzoons van Pol Claeys eerder dit jaar hun Café Vitesse. De naam is een tikkeltje misleidend, naast een bescheiden koerscafé is dit in de eerste plaats een enorme fietsenzaak. Prominent in de winkel staat de fiets van opa opgesteld, natuurlijk een echte Flandria. Van 1957 tot 1979 sponsorde Pol Claeys met zijn bedrijf de succesvolste wielerploeg aller tijden. De renners van zijn rood-witte brigade wonnen nagenoeg alles wat er te winnen valt, behalve het eindklassement van de Tour de France. Zijn kleinzoons Alexander, Lorenz en Mathieu zetten nu in Veldegem de koerstraditie van de familie voort. Alexander vertelde me over de winkel, later die avond trakteerden zijn grootmoeder en twee ‘nonkels’ mij op prachtige verhalen uit het Flandria-tijdperk.
Nog een ‘kleinzoon van.’ Marniek Kint poseert bij het bordje op de gevel van zijn zaak: P.V.B.A. Marcel KINT – VELOS in T’ GROOT. ‘Het Salon’ is de voormalige woonkamer van het huis van oud-wereldkampioen Marcel Kint, even buiten het stadscentrum van Kortrijk. Achter het huis had hij zijn werkplaats, waar hij na zijn loopbaan als renner zijn eigen fietsen ging maken. Die werkplaats is nog vrijwel helemaal intact en Marniek en zijn broer zijn de derde generatie fietsenbouwers. Onveranderd prijkt de naam van opa Marcel trots op de handgemaakte fietsen. In het salon kunnen klanten zich een exemplaar aan laten meten. In de hal staat een bescheiden vitrine met trofeeën van Marcel Kint, aan de wanden hangen foto’s uit zijn gloriedagen.
–
Oudenaarde
Etappe 3
Koers, cultuur, bier en hisitorie: Oudenaarde heeft het allemaal – en in overdaad
Met het Centrum Ronde van Vlaanderen en sinds 2012 ook de finish van De Ronde, heeft Oudenaarde zich in het hart van de Vlaamse koersgekte gemanoeuvreerd. De start van de vrouwenwedstrijd op de Markt, de passage van de mannen aan het stadhuis en aan het einde van de koersdag de aankomst tegen het decor van de toren van de Sint-Walburgakerk: de beelden zullen koersliefhebbers kunnen dromen.
Maar zelfs al zijn de coureurs vertrokken en is de rust weergekeerd, dan nog loont het in de stad aan de Schelde te blijven. In het stadhuis is het MOU gevestigd, het stadsmuseum dat onder andere een collectie van de befaamde Oudenaardse wandtapijten tentoonstelt. Met ook nog eens een fraai Begijnhof en meer dan honderd beschermde monumenten, is de stad op het gebied van architectuur royaal bedeeld.
In het voorstadje Ename liggen abdijruïnes uit de tiende eeuw, een archeologisch museum voorziet in tekst en uitleg. En dan heb ik het nog niet eens gehad over de brouwerijen, of de fietsroutes door de Vlaamse Ardennen – die meteen buiten Oudenaarde opdoemen.
–
Bosberg
Was de Bosberg een gedicht,
kort en krachtig zou het zijn.
Veel wit tussen de regels.
Meer dan de kasseien
tekenen spaties die hen scheiden
het karakter van de klim.
Een berg van weinig woorden.
–
Geraardsbergen
Etappe 3
De befaamde Muur van Geraardsbergen is meer dan wielrennen alleen.
Hoewel de Ronde van Vlaanderen er in de afgelopen edities aan voorbijging, zijn weinig beklimmingen zo iconisch als de Muur van Geraardsbergen. Koersen werden er beslist, reputaties gemaakt en gekraakt en zelfs de allergrootste renners moesten er soms van de fiets. Nog dagelijks worstelen wielerliefhebbers zich over de kasseien naar boven. Ze zijn niet de enigen.
De Onze-Lieve-Vrouwekapel net onder de top is populair bij gelovigen, getuige de vele tientallen brandende kaarsen en de hoeveelheid ex-voto’s aan de wanden. De heuvel wordt ook wel de Kapelmuur genoemd. Een andere naam is de Oudenberg. Voordat het christendom zich over het huidige België verspreidde, was hier waarschijnlijk al een Keltische cultusplaats. De feesten van Krakelingen en Tonnekensbrand die jaarlijks op de Oudenberg plaatsvinden, hebben hun oorsprong in voorchristelijke tradities.
Voor de inwoners van Geraardsbergen is de Muur bovendien een stadspark. Ze laten er hun hondje uit, flaneren er een beetje of gaan uit eten bij taverne ’t Hemelrijck, vlak onder de top. Gelukkig komt er ook nog met enige regelmaat een koers voorbij. Ik zag de renners twee keer passeren tijdens de Brussels Cycling Classic. Een scherprechter was de Muur in die wedstrijd niet, daarvoor lag de klim te ver van de finish. Maar er zijn weinig plekken waar de dramatiek van de wielersport zich zo intens laat beleven.
-5 juni 2022-
–
Borgerhout
Etappe 3
De wielergeschiedenis van Antwerpen balt zich samen in de wijk Borgerhout.
Een oude volkswijk is het. Ga vanuit het Centraal Station van Antwerpen niet linksaf het centrum in, maar sla rechtsaf en je staat middenin Borgerhout. Ooit een dorpje, nu in ieder opzicht een van kleurrijkste wijken van ’t Stad. De wieg van Stan Ockers stond er, de grootste renner uit de Antwerpse wielergeschiedenis.
Constant – Stan – Ockers werd wereldkampioen in 1955, hetzelfde jaar waarin hij in zowel de Waalse Pijl als in Luik-Bastenaken-Luik zegevierde. De Waalse Pijl had hij ook 1953 gewonnen, evenals de Ronde van België. Twee keer mocht Ockers aan het einde van de Tour de France de groene trui van het puntenklassement aantrekken. Een noodlottige val op de piste van het Sportpaleis van Antwerpen maakte een einde aan zijn leven.
Antwerpen eert Ockers met een straat en in De Roma, de concertzaal in Borgerhout, staat een borstbeeld van hem. Nog meer tot de verbeelding spreekt zijn fiets. Die hangt pal naast een wandvullend portret van zijn berijder in Café Mombasa in Borgerhout.
De uitbater van Café Mombasa is de ‘nonkel’ van Victor Campenaerts, de meest succesvolle Antwerpse renner van het moment. Toen Campenaerts in 2019 het werelduurrecord aanviel – en brak – ontplofte Café Mombasa. Als eerste renner ooit legde hij in een uur tijd meer dan 55 kilometer af. .
-31 mei 2022-
–
Knooppunt 01
Etappe 2
Knooppunt 01 van het fietsroutenetwerk in Belgisch Limburg is een mijlpaal, in meer dan één opzicht.
Niet de Zimmertoren in Lier, niet het Brabants trekpaard en zelfs niet het Trappistenbier van Westvleteren: in 2006 verkozen de Vlamingen het fietsroutenetwerk tot Achtste Wereldwonder. De verkiezing was een initiatief van Radio 2, aan de finale deden de winnaars van provinciale voorrondes mee en de Limburgse inzending won.
Omdat zijn vrouw er genoeg van had om op haar fietstochtjes telkens maar af te stappen en de kaart te raadplegen, kwam mijningenieur Hugo Bollen in 1990 op het idee van een netwerk van knooppunten. In de mijnen werd een dergelijk systeem gebruikt om in de gangenstelsels de weg te kunnen vinden. Ook bovengronds bleek het systeem uitstekend te functioneren.
De eerste 350 kilometer fietsroutenetwerk zette Bollen uit in de omgeving van Bree, het knooppunt 01 kwam even buiten het dorpje Ellikom te liggen. Binnen de kortste keren werd het knooppuntenfietsen razend populair en verspreidde het systeem zich over Vlaanderen, Wallonië, Nederland en Duitsland.
Een andere mijlpaal: ter hoogte van knooppunt 01 voltooide ik de eerste 1000 kilometer van mijn Ronde van België.
-25 mei 2022-
–
Valkenburg
Etappe 2
Valkenburg is de wielerhoofdstad van Nederland, maar met een stevig Belgisch accent.
De Belg Marcel Kint werd in 1938 wereldkampioen wielrennen op de Cauberg in Valkenburg, tien jaar later presteerde zijn landgenoot Briek Schotte hetzelfde. Op een enorme foto aan de wand in brasserie Saga, aan de voet van de Geulhemmerberg, is te zien hoe de kopgroep met Briek Schotte in 1948 precies op die plek de hoek om kwam stuiven. De foto is gemaakt door Tonny Strouken, toen elf jaar en in de leer bij de Gazet van Limburg. Het was het begin van een carrière als wielerfotograaf die vijftig jaar zou duren.
Dat ik Stroucken tref bij Saga is puur toeval. Hij vertelt over zijn indrukwekkende loopbaan, waar in hij onder andere werkte voor de Belgische krant Het Laatste Nieuws. Zijn meest bijzondere foto’s, zo zegt hij zelf, maakte hij in 1969 tijdens de eerste Tour de France die Eddy Merckx won.
Officieel is Saga geen wielercafé, maar eigenaar Iwan Linckens verzamelt van alles wat met de koers te maken heeft. Behalve met foto’s hangt de zaak vol shirts, petjes, bidons en fietsen. Linckens heeft zo zijn connecties: hij is mede-organisator van La Eroica, de bekende retro-koers, en is ook betrokken bij de organisatie van de Amstel Gold Race. En hij kent nog iemand die ik beslist moet spreken.
Emile Peerenbooms, zoon van een Belgische vader en een Nederlandse moeder, begon zijn Belgisch Rijwielhuis toen hij twintig jaar oud was. Vijfenzestig jaar later is hij nog altijd bijna dagelijks in zijn zaak te vinden. Uitgebreid vertelt hij over zijn werk als ‘mekanieker’ voor onder andere Joop Zoetemelk, de ploegen die hij sponsorde en de vele renners waarmee hij bevriend is. In de werkplaats poseren we samen met een Belgische kampioenstrui, gesponsord door BRH uit Valkenburg.
-23 mei 2022-
–
Tongeren
Etappe 2
De geschiedenis van Tongeren, de startplaats van de tweede etappe, gaat terug tot de Romeinse tijd.
Met een beetje goede wil kunnen we Ambiorix beschouwen als de Vader aller Belgen. Op zijn minst is hij de eerste Belg die in de geschiedenisboeken opduikt. Onder zijn aanvoering hakte een leger van Gallische Belgae in 54 v. Chr de Romeinen in de pan, noteerde Julius Caesar. Aan zijn heldhaftige optreden hield Ambiorix weinig meer over dan een standbeeld op de Markt van Tongeren. De Romeinen kwamen terug, maakten alsnog korte metten met de Galliërs en stichtten de stad Atuatuca Tongrorum.
Niet alleen in de naam van de stad Tongeren weerklinkt het Romeinse verleden. Bovengronds zijn er nog resten te vinden van de Romeinse stadsomwalling uit de vierde eeuw en het Gallo-Romeins Museum toont veel vondsten uit die periode. Maar de meest indrukwekkende archeologische schatkamer bevindt zich ondergronds.
Verscholen onder de vloer van de Onze-Lieve-Vrouwwebasiliek ligt het Teseum. Twintig eeuwen aan bodemarchief, opengeslagen alsof het een boek is. Fundamenten van de kerk zelf, maar ook resten van de Romeinse stadsomwalling uit de vierde eeuw en van middeleeuwse stadsmuren uit de tiende en de twaalfde eeuw. Stille getuigen van een immer uitdijende stad. Het kwam allemaal bij toeval aan het licht tijdens een verbouwing van de kerk.
-20 mei 2022-
–
Wéris
-Etappe 1
En dan ineens staan daar rond een dorpje in de Ardennen menhirs in het landschap, als grote stenen vraagtekens.
Het land is er ruig, glooiend, doet Keltisch aan. Ingesloten in een netwerk van oude paden en met een kerkje in grijze steen zou Wéris een dorpje in Bretagne of Ierland kunnen zijn. Het ligt in Wallonië, in de Ardennen, niet ver van het toeristenstadje Durbuy. Internationale bekendheid kreeg Wéris dankzij de megalieten in de directe omgeving.
Wie de enorme stenen hebben neergezet en waarom precies, daar kunnen we alleen naar gissen. De Kelten waren het in ieder geval niet, die kwamen pas duizend jaar later naar deze streek. Feit is wel dat de dolmens en menhirs van Wéris keurig staan opgelijnd en dat ze er al zo’n vijfduizend jaar geleden door mensen werden geplaatst.
De beide dolmens zijn graven uit de steentijd, vergelijkbaar met de hunebedden in Drenthe. Naar de betekenis van de rechtopstaande menhirs kunnen we slechts gissen. er zijn geen geschreven bronnen die ons vertellen waarvoor ze dienden. In het Maison des Mégalithes in hartje Wéris krijgen bezoekers uitleg over de culturen en de leefgewoonten in het neolithicum en ook over de manier waarop de stenen geplaatst zijn. Over het waarom blijven vraagtekens bestaan.
-3 mei 2022-
–
Iverix
-Etappe 1
Diep in het zuiden van België, vlak tegen de Franse grens, ligt een verrassend museum. Een van de pronkstukken is een beeld van de Keltische god Iverix.
De riviertjes Eau Blanche en Eau Noire vloeien samen bij het plaatsje Nismes. Vanaf dat punt heten het ‘Witte Water’ en het ‘Zwarte Water ‘ gezamenlijk de Viroin, die net over de grens in Frankrijk in de Maas uitstroomt. De vallei van de Viroin en de twee bovenstroompjes, de Viroinval, is een van de minder bekende streken van België en dat is zeer onterecht.
Al sinds mensenheugenis wonen mensen in de Viroinval. Er hebben neanderthalers geleefd, en ook in de steentijd en de bronstijd was het gebied bewoond. Al die opeenvolgende culturen hebben sporen nagelaten: van schedels, vuurstenen vuistbijlen en bewerkte botten en geweien, tot ijzeren bijlen en speerpunten.
In het dorpje Treignes hebben de oprichters van het Musée de Malgré Tout een indrukwekkende collectie vondsten uit de streek bijeengebracht. Het voormalige gebouw van een elektriciteitcentrale bouwden ze om tot museum. De naam Malgré Tout (Ondanks Alles) verwijst naar de tegenslagen die zijn overwonnen voordat het museum er kwam.
Een van de hoogtepunten van de boeiende en zeer volledige expositie is een stenen beeld uit de tijd van de Gallo-Romeinen, een Keltisch volk dat rond het begin van onze jaartelling in het zuiden van het huidige België leefde. Uit de inscriptie valt op te maken dat het om de god Iverix gaat. In zijn ene hand houdt hij een pot vast, in de andere een slang. Julius Caesar schaarde de Gallo-Romeinen onder de Belgae, volgens hem waren zij de dappersten aller Galliërs.
-28 april 2022-
–
Prehistorie
-Etappe 1
De oudste Belg is een meisje van acht jaar en zeventien dagen oud. Ze leefde ongeveer honderdduizend jaar geleden.
–
In de grot van Scladina, even buiten het dorpje Sclayn in de vallei van de Maas, vonden archeologen in 1993 resten van een menselijke schedel. De kaakfragmenten en zestien losse tanden bleken toe te behoren aan dezelfde persoon. Onderzoek leerde dat het om een meisje ging.
Vooral de tanden gaven bij onderzoek de wonderlijkste details prijs – hoe lang ze borstvoeding kreeg, bijvoorbeeld, en dus ook haar exacte leeftijd op het moment van overlijden. Ze bevatten bovendien zeldzaam oud DNA. Minder makkelijk is vast te stellen wanneer dit Kind van Sclayn leefde. De dateringen lopen uiteen van minstens 80.000 tot wel 127.000 jaar geleden. Zeker is dat ze hoort tot de neanderthalers. Een reconstructie in het museum van Andenne, een stadje halverwege Hoei en Namen, geeft een idee van hoe ze eruit kan hebben gezien.
Ook in de grotten van Goyet en Spy, allemaal op fietsafstand van Andenne, zijn resten van neanderthalers gevonden. Die dateren van ongeveer 40.000 jaar geleden. Al sinds mensenheugenis is de Maasvallei een populaire vestigingsplaats. Maar de geschiedenis van België gaat nog heel veel verder terug.
Mijnwerkers waren heel verbaasd toen ze in 1878 bij Bernissart, een dorpje ten westen van Mons, op enorme botten stuitten. Ze hadden geen idee van wat voor monster ze afkomstig konden zijn. De evolutietheorie van Darwin was vrij nieuw en nog lang niet algemeen aanvaard.
Uiteindelijk kwamen tientallen skeletten naar boven. Het bleek te gaan om iguanodons en het waren de eerste complete skeletten van dinosauriërs die ooit gevonden zijn. Waarschijnlijk zijn ze in een soort zinkgat gevallen, verdronken en naar de bodem gezonken. Zo konden hun resten 125 miljoen jaar lang redelijk intact blijven.
Negen iguanodons staan opgesteld in het Brusselse museum voor natuurwetenschappen, eentje bleef achter in Bernissart en kreeg een eigen museum. In de prachtige tentoonstelling gaat het daar niet alleen over dinosauriërs, er is ook veel aandacht voor geologie, het ontstaan van de Belgische bodem en de prachtige stenen en mineralen die daaruit naar boven komen.
-25 april 2022-
Hoei
-Etappe 1
Wielerliefhebbers kennen Hoei als de stad waar elk jaar de Waalse Pijl finisht. Maar Hoei is meer dan de Muur.
In het rijtje Ardennenklassiekers is de Waalse Pijl een vaste waarde. In 1985 stond ik er al eens langs de kant, het eerste jaar waarin de renners op de Muur van Hoei finishten. De zwarte slotklim bleek een succes. Elk jaar weer kent de koers er een spetterende ontknoping, zowel bij de mannen als bij de vrouwen – die dit jaar hun 25e editie van de Waalse Pijl reden.
37 jaar na mijn eerste bezoek stond ik opnieuw aan de finish op de Muur van Hoei. De Franse naam van de stad is Huy, en staat op de klim op het wegdek gekalkt. Hoe dichter opeen, hoe steiler de klim. Huy – Huy – Huy – tot je als fietser alleen die klank nog maar kunt uitbrengen. De Muur is een verraderlijk kreng, met in een van de bochten een stijgingspercentage van 23,6.
Maar Hoei is meer dan alleen de Muur. De wedstrijd van de vrouwen start bij het stadhuis op het intieme Grand Place. Midden op het plein staat Li Bassina, een eeuwenoude fontein en een van de vier ‘wonderen’ van de stad. De andere drie zijn de brug over de Maas, de kathedraal en de citadel. Achter het stadhuis liggen de kasseistraatjes van de oude stad, waar in een voormalig klooster een sympathiek lokaal museum gevestigd is.
Een van de pronkstukken in het museum is een fiets uit de 19e eeuw van het type Michaux. Een smeedijzeren frame, houten wielen met ijzeren velgen, loodzwaar. Op dit type fiets werd in 1869 in Hoei een van de eerste wielerwedstrijden van België verreden. Niet onterecht: met stadskeuren die dateren uit 1066 mag Hoei zich de oudste stad van België en zelfs van heel Noord-Europa noemen. Het was een weloverwogen keuzen om vanaf het Grand Place in Hoei te vertrekken voor de eerste etappe van mijn Ronde van België.
-21 april 2022-
–
Square Eddy Merckx
-proloog
Bij een bescheiden plantsoen in een buitenwijk van Brussel startte mijn Ronde van België. Niet zomaar een plek.
Een paar zaken op een rij:
-De Ronde van België is een rittenkoers.
-Een rittenkoers begint met een proloog.
-De beste wielrenner aller tijden is Eddy Merckx, een Belg.
-Eddy Merckx leerde fietsen op het pleintje waar hij opgroeide, in een buitenwijk van Brussel.
-Een plantsoen aan dit pleintje draagt zijn naam en er staat een monument te zijner ere.
-Mijn Ronde van België kan logischerwijs nergens anders starten dan aan dit ‘Square Eddy Merckx.’
Midden in de wijk Vogelzang in de Brusselse voorstad Sint-Pieters-Woluwe ligt het Goudvinkenplein. Zoals bijna alles in Brussel zijn de straatnaamborden er tweetalig: La Place des Bouvreuils vormt het hart van het Quartier du Chant d’Oiseau. Aan een paal in het kleine plantsoen dat op zijn beurt het hart vormt van het plein, hangt nog een bordje. ‘Eddy Merckx’ staat er in witte letters op, met linksboven de vermelding ‘square‘ en rechtsonder ‘plein’. Daarmee is het hoogstwaarschijnlijk het enige plein ter wereld dat geheel omsloten wordt door een ander plein. Een noodgreep.
In België mogen geen straten worden vernoemd naar levende personen. Een autovrij plantsoen, ofwel ‘square’, mag wel. En dus eert Sint-Pieters-Woluwe haar beroemdste zoon met dit perkje tegenover het huis waar hij opgroeide. Er staat ook een monument, een staande steen met een portret van de wielergrootheid. Aan de voet ervan ligt een ronde steen waarop de belangrijkste van zijn 525(!) overwinningen bij de profs vermeld staan.
Begeleid door vogelzang vanuit de bloeiende fruitbomen stapte ik gisteren, 6 april 2022, om kwart over negen ’s ochtends op de fiets voor de proloog van mijn Ronde van België. Een ronde van 72 kilometer door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, met aankomst aan het Atomium. We zijn vertrokken.
-7 april 2022-
–
Grand Départ
-proloog
Op woensdag 6 april start mijn Ronde van België. Het officiële Grand Départ vindt plaats in Brussel, waar ik de proloog rijd.
Niet alleen heb ik mij in het hoofd gehaald de geschiedenis van België en van de koers te boek te stellen, ik tekende ook nog eens ruim 3600 kilometer aan te fietsen routes uit. Mijn verkenningstocht door het land is opgedeeld in een proloog en zeven etappes. De fiets staat klaar, een sticker van de hoofdsponsor op de fietstas – zon op al je wegen.
Op woensdag 6 april sta ik aan het vertrek van de proloog, die me door en rond Brussel voert. Voor het Grand Départ zal ik het startpodium beklimmen aan het Goudvinkenplein in de voorstad Sint-Pieters-Woluwe. De aankomst ligt ruim 72 kilometer verder, aan de voet van het Atomium.
In 1967 kende de Ronde van Frankrijk de primeur van een proloog – letterlijk pro logos, een voor-woord – in dit geval een tijdrit van 5,775 kilometer. Een ouverture, vooral bedoeld om een eerste klassement te kunnen opmaken. De proloog van mijn Ronde van België heeft een vergelijkbare functie: het is een eerste kennismaking met het land, de geschiedenis en de bevolking.
Later in april stap ik op voor de eerste etappe van 640 kilometer door Wallonië. Vergeleken daarmee is mijn eerste rit door Brussel niet meer dan een opwarmertje, al is 72 kilometer voor een proloog wat aan de lange kant. Monsieur le coureur, au départ!’
-5 april 2022-
–
De Ronde
Een boek over België en de koers – en ook het bijbehorende blog – is niet volledig als De Ronde ontbreekt. Daags voor mijn eigen Grand Départ in Brussel stond ik vooraan bij de Hoogmis van de Vlaamse wielersport.
In de belangrijkste koers van de Belgische wielerkalender kwam de regerend kampioen van België als eerste over de streep. Is dat op zichzelf al een grootse prestatie, in de Ronde van 2022 ging het bovendien om de editie voor vrouwen. Het programma Sportweekend opende op zondag 3 april niet met voetbal of de koers bij de mannen: een juichende Lotte Kopecky in haar nationale kampioenstrui vulde het openingsbeeld. Voor het eerst in twaalf jaar, en pas de tweede keer in de geschiedenis, won een Belgische renster Vlaanderens Mooiste.
Wanneer ik komende woensdag in Brussel opstap voor de proloog van mijn Ronde van België, heb ik er een trainingskamp van drie weken opzitten. Ik fietste over de heuvels en kasseien van de Vlaamse Ardennen, schoof aan in koerscafés, moedigde renners en rensters aan in Nokere Koerse, de E3-Prijs Harelbeke en Gent-Wevelgem. Maar niets, werkelijk helemaal niets laat zich vergelijken met een dagje Ronde. En dan was ik dit jaar alleen nog maar in Oudenaarde. De ploegenpresentatie van de vrouwenwedstrijd, een doorkomst van de mannen en aan het einde van de middag de finish van beide koersen aan de rand van de stad.
Winnaar bij de mannen Mathieu van der Poel kreeg een daverend applaus bij zijn huldiging. Toch stak dat wat lauwtjes af bij het daverende gejuich dat losbarstte toen Lotte Kopecky op het podium verscheen. De Belgische koersliefhebbers hebben een nieuwe held in hun hart gesloten. Voor altijd zal Kopecky een winnaar van de Ronde van Vlaanderen zijn.
Om een begin te maken België, de Belgen en hun band met de wielersport een beetje te begrijpen, moest ik deze dag beleven. En nog heb ik het gevoel dat ik maar de helft heb meegekregen. Maar op zijn minst ben ik klaar voor mijn eigen Ronde. De benen voelen goed en het koersgevoel is volop aanwezig. Leve De Ronde!
-4 april 2022-
–
KOERS
In het hart van wielerminnend Vlaanderen ligt de stad Roeselare en in het hart van Roeselare staat KOERS, museum voor de wielersport.
In de entreehal geen vloerbedekking, maar kasseien: het KOERS-museum heeft alle details op orde. Dat mag ook wel, in de stad die de eerste Belgische winnaar van de Tour de France en niet minder dan vier wereldkampioenen voortbracht. De vaste expositie begint met de geschiedenis van de fiets, van de eerste loopfiets en de hoge bi tot de laatste modellen.
Elders in het gebouw kunnen liefhebbers hun vingers aflikken bij de uitstallingen van shirts, trofeeën, affiches en alles wat verder maar met de edele wielersport te maken heeft. Daar horen vanzelfsprekend ook racefietsen bij. Eentje met houten velgen waarop Hector Martin in 1924 het Azencriterium reed, maar ook latere modellen van grootheden als Eddy Merckx, Annemiek van Vleuten of Fabian Cancellara.
Een apart deel van de vaste epositie is gewijd aan Jean-Pierre Monseré. De populaire renner uit Roeselare werd op zijn eenentwintigste wereldkampioen bij de profs, maar verongelukte het voorjaar daarop tijdens een wedstrijd. Brokstukken van de fiets waarmee hij op een auto knalde, markeren het abrupte einde van zijn loopbaan en zijn leven.
Ik dook in het museumarchief om er onderzoek te doen voor mijn boek De Ronde van België. Een schatkamer vol boeken, tijdschriften en documenten. Werkelijk alles is er te vinden. Als het wielerverleden van België nu nog geheimen voor me heeft, dan kan dat alleen zijn omdat ik niet goed gezocht heb.
-20 maart 2022-
–
Streuvels, Bartali en Van Wijnendaele
Tijdens mijn verblijf in Het Lijsternest, de voormalige woning van Stijn Streuvels, deed ik een mooie ontdekking. De Vlaamse schrijver was liefhebber van de koers.
Ik heb het voorrecht twee weken te mogen logeren in schrijversresidentie Het Lijsternest in Ingooigem. Aan de schrijftafel achter een van de beroemdste ramen uit de literatuur – uitzicht op het golvende Vlaamse land en de Tiegemberg – kan ik in alle rust werken.
Een van mijn voorgangers schreef hier een boekje over Streuvels en diens liefde voor de fiets. Daarin schetst Patrick Cornillie hoe de gelouterde schrijver graag op zijn velo stapte voor een rondje door de omgeving, tot op hoge leeftijd zelfs. En meer dan eens stond hij langs de kant van de weg om de renners aan te moedigen. De Ronde van Vlaanderen passeerde hier voor zijn deur, eenmaal zelfs het WK – in 1957.
De koers Brussel-Ingooigem finishte op honderd meter van het huis. In 1952 overhandigde Streuvels de bloementuil aan winnaar Germain Derycke. Op Het Lijsternest ontving hij ooit Tour- en Girowinnaar Gino Bartali, toen die in het dorp logeerde. Karel van Wijnendaele, grondlegger van de Ronde van Vlaanderen, was een graag geziene gast. Het bevestigt me in de overtuiging die ik al langer heb: literatuur en koers sluiten elkaar geenszins uit. Integendeel. Dit worden inspirerende weken.
-17 maart 2022-
–
Voorbeschouwing
Regelmatig kom ik in België en elke keer weer verbaast het me hoe beschamend weinig ik weet van het land, van de geschiedenis, de inwoners.
Voor de meeste Nederlanders zijn onze naaste buren vreemden, hun land een obstakel op de route naar zuidelijker bestemmingen. Dat alles zeer ten onrechte.
Met de jaren ben ik steeds een beetje meer van België gaan houden. Daarnaast houd ik van reizen, van schrijven, van geschiedenis, van fietsen – in het bijzonder van de koers. De beslissing om die liefdes samen te voegen was snel genomen, de werktitel volgde als vanzelf.
De Ronde van België zal het worden: een boek en een liefdesverklaring in een. Op de fiets trek ik door het land, een tocht van ruim 3600 kilometer. Het fietszadel is mijn observatieplatform. Onderweg noteer ik wat ik zie, wat me opvalt. Ik voer gesprekken, bezoek musea, schuif aan in kroegen en sta tussen de supporters als de koers voorbijkomt.
De proloog in Brussel rijd ik in april 2022, aansluitend volgen zeven etappes. In juni 2023 verwacht ik de hele route te hebben voltooid. Ja, ik neem de tijd. Het is geen wedstrijd met etappewinnaars en een klassement, mijn Ronde van België voert over trage wegen. In dit blog doe ik verslag, noem het een making-of. Een prelude op het boek dat naar verwachting in het voorjaar van 2024 zal verschijnen.
-10 maart 2022-
–